Het afgelopen anderhalf (corona)jaar is er heel veel gesproken over luisteren naar je gevoel en het gebruiken van je gezonde verstand. De een gaat vol voor intuïtie en gevoel, anderen redeneren liever en proberen zelf logische verbanden te zien. Beiden opties kunnen goed werken voor je, maar er is een probleem met gevoel én met gezond verstand gebruiken. Gelukkig is er ook een oplossing!
Het nut van luisteren naar je gevoel
Je kan behoorlijk opknappen als je meer naar je gevoel gaat luisteren. Daar worden vaak verschillende verklaringen voor gegeven, maar het komt erop neer dat je minder aan het nadenken bent (over verleden of toekomst) en meer bezig bent met heden, met wat zich op dit moment afspeelt. Omdat dat luisteren naar je gevoel best wat concentratie vereist, zoek je een plek op met weinig afleiding en haal je rustig adem. Zo wordt er dus fysiek en mentaal op de rem getrapt, waardoor je in de hectiek van het dagelijks leven weer overzicht krijgt.
Luisteren naar je gevoel is dus heel zinnig, maar moet je dan ook besluiten nemen op basis van dat gevoel? Daar is veel onderzoek naar gedaan en recent is in een reeks experimenten gebleken dat als je gevoelsmatig een sterke voorkeur hebt voor een bepaalde keuze, je de informatie negeert die je gevoel tegenspreekt. Je checkt de informatie wel, maar pakt daar vooral de dingen uit die je keuze ondersteunen. Herkenbaar voor je laatste impulsaankoop? 😉
Je gevoel helpt je dus om beslissingen te nemen en minder te piekeren, maar het is lang niet altijd de juiste keuze. Dat zit ‘m eigenlijk ook in hoe je gevoel ontstaat.
Hoe je gevoel ontstaat en de plank regelmatig misslaat
Als je over iets nadenkt en je gevoel daarbij checkt, dan geeft je lichaam niet alleen aan of die gedachte zelf bedreigend, veilig, onplezierig of plezierig is. Je lichaam geeft in dat gevoel bijvoorbeeld ook de status aan van je cellen en hoe het staat met je energiebegroting. Dit wordt interoceptie genoemd (zie Wiki). Je brein verwerkt de interoceptieve informatie samen met informatie van alle andere zintuigen. Vervolgens doet het een voorspelling op wat er komen gaat en anticipeert daarop met allerlei fysieke acties. Die anticipatie kun je bewust ervaren als wat we noemen ‘een gevoel’.
Je brein scant met alle zintuigen constant de interne en externe omgeving af of er sprake is van bedreiging. Daardoor kan het onbewust al op tijd of op voorhand anticiperen op gevaar, waardoor je overlevingskansen hoog blijven. Wel complexe materie, he?
Maar nu komt het: dit voorspellen van bedreiging gaat heel vaak mis!
Je brein is behoorlijk voorzichtig en zal snel zaken als bedreigend zien terwijl er nog niets aan de hand is. Denk maar aan het hongergevoel. Dat is onprettig, maar er is niets aan de hand. Je hebt nog duizenden calorieen in je lijf en voldoende eetvoorraad in huis, toch krijg je dit signaal. En als je honger hebt, kleur je de wereld duidelijk negatiever in. Zo zijn er nog veel meer factoren die je gevoel beïnvloeden, zoals een tekort aan slaap of beweging.
Kan je het onderscheid voelen tussen slaaptekort, honger of potentiële bedreigingen van buitenaf? Niet goed in ieder geval!
Oftewel: je gevoel heeft soms gelijk en soms ook niet. Voor je overlevingskansen is het heel fijn dat je brein zeer gevoelig is afgesteld, maar om daar op te moeten navigeren?
De theorie achter interoceptie: EPIC Het verhaal van interoceptie en het brein dat voorspellingen doet bestaat al heel lang, maar het onderzoek naar deze theorie heeft in de 21ste eeuw een behoorlijke vlucht genomen en steeds meer bewijskracht opgeleverd. De theorie heet EPIC (Embodied Predictive Interoceptive Coding). Professor Lisa Feldman Barret is een veelgeciteerde onderzoekster en heeft over EPIC-theorie gepubliceerd in Nature en ze schreef er een interessant boekje over voor 'de leek': "Seven and a half lessons about the brain'. Je kan het boekje hier kopen bij Bol, een aanrader voor de geïnteresseerde. Oke, terug naar het verhaal!
Dan maar je gezonde verstand gebruiken?
Ja en nee!
Ja: aangezien je gevoel het product kan zijn van verkeerde voorspellingen, zul je je hoofd erbij moeten houden om je gevoel bij te kunnen sturen. Is dit onprettige gevoel terecht? Is er serieus iets aan de hand? Waar blijkt dat uit? Moet ik handelen ja of nee? Met de kennis die je nu hebt kun je verstandig omgaan met je gevoel.
Nee: zonder de juiste informatie kan je hoofd je in de weg zitten. Dat komt omdat de mens het heel goed doet op het ervaren van overzicht en samenhang. Zelfs zo goed, dat we samenhang zien als die er helemaal niet is! Voorbeeld: stel dat je een nieuwe auto wilt kopen, een Fiat 500. Ineens zie je die autootjes overal rijden! Weten ze dat jij die auto wil kopen? Nee, jij bent erop gefocust en daardoor ga je patronen zien die er niet zijn.
Ieder mens heeft te maken met allerlei vormen van vooringenomenheid (bias) die je redenaties in de weg zitten. Oftewel: je gezonde verstand klopt niet altijd.
Ja uhh.. wat moet ik dan?!
Nu weet je dat je gedoemd bent om te mislukken als het gaat om keuzes maken… Geintje!
Mijn vaste credo ‘Volg je hart, stuur met je hoofd‘ blijft gewoon gelden. Luister naar je gevoel, maar stuur het gevoel als het nodig is bij door je hoofd te gebruiken. En met de kennis die je nu hebt, weet je dat je verder moet kijken dan je eigen perceptie en je eigen logica.
Precies daarom is wetenschap zo belangrijk. Wetenschap gaat voorbij aan het (onderbuik)gevoel en onze vooringenomenheid en zoekt uit wat er echt aan de hand is. Je hoeft gelukkig zelf geen wetenschapper te zijn of artikelen te lezen om dit gebruiken. Volg daarvoor betrouwbare deskundigen, die je kunt herkennen aan de volgende punten:
- Kan zijn/haar standpunten onderbouwen en gaat openlijk daarover in debat.
- Is genuanceerd in zijn/haar uitspraken, want wetenschap gaat over waarschijnlijkheid ipv waarheid.
- Plaatst een onderzoek of review in de context en focust op het totaal aan bewijs.
Ik wens je veel wijze besluiten en juiste keuzes toe!
Kom je er zelf niet goed uit?
Soms zijn er teveel dingen onduidelijk of is de situatie behoorlijk complex waardoor het lastig is om de juiste keuze te maken. Bijvoorbeeld doordat de belangen erg groot zijn en je besluit niet alleen consequenties heeft voor je eigen leven, maar ook voor het leven van anderen. Dan kan mijn counseling je goed helpen. Kies voor wijsheid en leer hier meer over counseling!